Dạo gần đây giang hồ thường hay đồn đại về zkSync, một dự án layer-2 hứa hẹn sẽ có airdrop cho người tham gia testnet. Vì vậy, Defilearn sẽ giới thiệu tổng quan về zkSync để người dùng có cái nhìn bao quát hơn về các giải pháp mà dự án mang lại.
Nội dung bài viết
zkSync là gì?
zkSync là một giao thức tin cậy để thực hiện các giao dịch thanh toán với chi phí thấp và có thể mở rộng trên Ethereum. Dự án sử dụng công nghệ zkRollup, Zero-knowledge proof (ZK) và tính khả dụng của dữ liệu on-chain để đảm bảo an toàn cho tài sản của người dùng.
Mặc dù đặc biệt ưu tiên về vấn đề bảo mật, zkSync cũng quan tâm đến trải nghiệm của người dùng và nhà phát triển khi thiết kế blockchain. Bằng cách loại bỏ các thủ tục phức tạp và khó khăn, dự án hướng đến trở thành một nền tảng thú vị nhất trên Ethereum, cho cả người dùng cuối và nhà phát triển.
Một số tính năng nổi bật của zkSync:
- Phí gas thấp: phí gas chỉ bằng 1/100 so với layer-1 và rẻ hơn so với công nghệ Optimism rollup.
- Tốc độ xử lý giao dịch cao: 2000 TPS so với 14 TPS của layer-1. Tiền điện tử dễ dàng được luân chuyển giữa layer-1 và layer-2 với độ trễ thấp.
- Bảo mật: thừa hưởng sự bảo mật từ chuỗi chính của Ethereum.
- Kháng kiểm duyệt: người dùng có thể chuyển tài sản về layer-1 bất cứ lúc nào.
Công nghệ của dự án zkSync
Cấu trúc Zk Rollup
Zk Rollup là cấu trúc chính trên giao thức layer-2 của zkSync. Tất cả các tài sản được nắm giữ bởi một hợp đồng thông minh trên chuỗi chính. Tuy nhiên, quá trình tính toán và lưu trữ lại được thực hiện off-chain. Ý tưởng của dự án là thay vì xác minh từng giao dịch riêng lẻ, các giao dịch được cuộn lại và sau đó được xác minh cũng như phê duyệt đồng thời.
Nhìn chung, quá trình xử lý giao dịch như sau:
- Người dùng xác nhận giao dịch và gửi chúng đến validator.
- Validator cuộn hàng nghìn giao dịch lại với nhau trong một khối duy nhất và gửi mã hash gốc của trạng thái mới tới hợp đồng thông minh trên mainnet cùng với SNARK (bằng chứng dưới dạng mật mã) rằng trạng thái mới này là kết quả của việc xử lý giao dịch đúng về trạng thái cũ.
- Ngoài SNARK, một lượng nhỏ dữ liệu giao dịch (gọi là ∆) cũng được công bố trên chuỗi chính dưới dạng calldata. Quá trình này cho phép bất kỳ ai cũng có thể tạo lại trạng thái bất cứ lúc nào.
- SNARK và ∆ được xác minh bởi hợp đồng thông minh, do đó nó xác minh cả tính hợp lệ của tất cả các giao dịch trong khối và tính khả dụng của dữ liệu khối.
Quá trình xác minh SNARK rẻ hơn nhiều so với xác minh từng giao dịch riêng lẻ và lưu trữ trạng thái off-chain cũng tiết kiệm hơn lưu trữ trên EVM. Nhờ vậy, zkSync có thể tăng đáng kể khả năng mở rộng (200 – 300 lần so với mạng chính) và tiết kiệm chi phí tx.
Zk Rollup sẽ đảm bảo các tính năng sau:
- Validator không bao giờ có thể gián đoạn trạng thái hoặc “thụt két” tiền của người dùng so với sidechain.
- Người dùng luôn có quyền rút tiền từ hợp đồng thông minh, ngay cả khi validator ngừng hợp tác vì dữ liệu có sẵn so với Plasma.
- Người dùng hoặc bên thứ ba đáng tin cậy không cần phải trực tiếp giám sát các khối zkRollup để ngăn chặn gian lận như Optimism Rollup.
Thông lượng tối đa
Kể từ khi nâng cấp vào 9 tháng 2 năm 2021, thông lượng của giao thức chỉ có thể bị hạn chế khi có nhu cầu thay đổi trạng thái cho mọi giao dịch thông qua calldata Ethereum. Với giới hạn gas hiện tại là 12.5M, zkSync có thể xử lý hơn 2000 giao dịch mỗi giây.
Kết thúc giao dịch
Các giao dịch trong zkSync được kết thúc sau khi SNARK của khối zkSync được tạo và chấp nhận bởi hợp đồng thông minh. Thời gian tạo khối dự kiến là 10 phút. Tức là 10 phút sau khi giao dịch được gửi, bằng chứng giao dịch zkSync sẽ được xử lý như bất kỳ giao dịch nào trên layer-1 của Ethereum.
Hiện tại, khi người dùng gửi giao dịch, zkSync phải đợi khối được lấp đầy nên không thể tạo bằng chứng giao dịch ngay. Khi thông lượng hệ thống cao hơn, thời gian giữa các khối sẽ giảm xuống. Ngược lại, các giải pháp mở rộng quy mô tương tự Optimism sẽ yêu cầu thời gian khóa ít nhất 2 tuần để đảm bảo an toàn.
Xác nhận tức thì
Mặc dù thời gian tạo khối là 10 phút, nhưng nó sẽ không ảnh hưởng đến khả năng sử dụng của mạng. Các giao dịch do người dùng gửi đến zkSync được xác nhận và hiển thị ngay lập tức cho bên nhận trong giao diện người dùng và API. Các nội dung được chuyển tức thì có thể được sử dụng để thực hiện các chuyển tiếp, thậm chí có thể kết thúc trong cùng một khối zkSync.
Validator được chọn để tham gia vào quá trình tạo khối zkSync sẽ phải đăng một liên kết bảo mật quan trọng đối với hợp đồng thông minh trên mạng chính. Giao dịch của người dùng sẽ được xác nhận theo giây bởi sự đồng thuận của 2/3 validator tính theo số lượng token đã stake.
Nếu một khối zkSync mới được tạo và gửi đến chuỗi chính, nó sẽ không thể đảo ngược. Tuy nhiên, nếu không chứa các giao dịch hay thông tin bảo mật của phần giao nhau giữa những người ký ban đầu và những người ký trong khối mới thì khối đó sẽ bị cắt. Điều này đảm bảo rằng ít nhất ⅓ thông tin bảo mật có thể bị cắt và những validator có ý đồ xấu có thể bị phạt.
Giải quyết vấn đề nghẽn mạng của Ethereum
Qua thời gian vận hành, chúng ta thường thấy mạng chính của Ethereum thường xuyên bị nghẽn liên quan đến các sự kiện bất thường như sự kiện Cryptokitties hay tấn công Shanghai DOS. Khi xảy ra nghẽn mạng, phí gas của Ethereum tăng vọt khiến các giao dịch trở nên cự kỳ đắt đỏ và các dịch vụ trong hệ sinh thái bị đình trệ.
Một số hệ thống nói chung có thể bị lỗi trong trường hợp khắc nghiệt, dẫn đến lỗi xếp tầng. Đây là vấn đề đáng lo ngại với các giải pháp mở rộng dựa trên cơ chế chống gian lận (như các kênh thanh toán hoặc Optimism Rollup). Các chương trình bảo mật tự động có nguy cơ không thể khai thác giao dịch chống gian lận trong trường hợp bị tấn công khi mạng chính đang nghẽn, dẫn đến rủi ro thất thoát tài sản của người dùng.
ZkSync nhận thấy những nhược điểm đó nên đã thiết kế giải pháp có thể hoạt động tốt trong trường hợp mạng chính bị tắt nghẽn nặng. Bất kỳ chuyển động nào của tài sản trong hoặc ngoài zkSync đều yêu cầu bằng chứng xác thực về tính hợp lệ và nó không bị ảnh hưởng bởi sự kiểm duyệt của layer-1.
Ngoài ra, các hoạt động thông thường của zkSync cũng không thể bị gián đoạn. Các node của validator được cấu hình để tự động tăng gas lên trên mức trung bình để các khối zkSync có thể được tạo với mức độ ưu tiên cao. Nhưng vì phí gas chỉ bằng 1% so với layer-1, người dùng sẽ không bị ảnh hưởng quá nhiều.
Đội ngũ phát triển và các vòng gọi vốn
Matter Labs là công ty đứng đằng sau dự án zkSync, được dẫn đầu bởi hai thành viên sáng lập là Alex Gluchowski (người Ukraine) và Alexandr Vlasov (người Nga). Hai thành viên sáng lập đã có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực crypto.
Dự án zkSync được bắt đầu phát triển từ giữa năm 2020 với công nghệ Zero-knowledge (ZK) đã được công ty ra mắt từ năm 2019. Matter Labs hiện có trụ sở chính ở Berlin, Đức. Nhưng các thành viên trong đội ngũ hoạt động rãi rác trên toàn cầu với nhiều chuyên gia trong lĩnh vực blockchain và toán học.
Vào tháng 11 năm 2021, zkSync đã công bố gọi vốn thành công 50 triệu đô la trong vòng gọi vốn Series B từ các quỹ đầu tư mạo hiểm như az16, Placeholder, Dragonfly, Blockchain.com, Crypto.com, 1kx, …
ZkSync roadmap
Kết luận
ZkSync là một giải pháp mở rộng layer-2 rất tiềm năng, giải quyết vấn đề mà các giải pháp layer-2 khác như Optimism đang gặp phải. Hiện zkSync đang trong giai đoạn testnet. Người dùng có thể tham gia vào các chương trình testnet của dự án để có cơ hội nhận airdrop hấp dẫn trong tương lai.
Join the Defi Learn community:
Website | Twitter | Tiktok | Youtube | Facebook
